Лекување на циркуларниот кариес кај децата

Неизлечените кариозни или прерано извадени млечни заби ја реметат нормалната функција на џвакање, правилната фонација, естетиката  и доведуваат до појава на разни ортодонтски аномалии. Поради тоа лечењето на кариесот кај млечните заби е од суштинско значење.

Лечењето на циркуларниот кариес кај млечните заби зависи од моментот кога родителот го довел детето на стоматолог, до која фаза прогредирал кариесот, од психолошкиот тип на детето, неговата здравствена состојба и од спремноста на родителите да  соработуваат. 

Успехот на лечење секако е поголем доколку детето дојде на стоматолог во почетната фаза на заболувањето.

Доколку детето дојде во стоматолошката ординација со болка и оток, треба веднаш да му се пружи помош, а санирањето на кариесот да се одложи за понатака.

Пожелно е лечењето да не се презема при првата посета на детето кај стоматологот ако не е неопходно. При првата посета, треба на детето да му се овозможи да се запознае со стоматологот, амбиентот во ординацијата, да седне на столицата и да ги види инструментите а сето тоа да е пропратено со разговор.

Дури во некоја од наредните посети, кога детето е спремно, треба да се санира кариозниот процес. Пломбирањето на млечните заби не се разликува многу од пломбирање на трајни заби, само што се употребуваат материјали прилагодени на детската возраст.

При посетата на стоматолог, неопходно е родителот да се убеди да го смени режимот на исхрана и лошите навики кај неговото дете.

Во засладените пијалоци кои ги пие детето треба  да се додава се повеќе вода со цел постепено да се разблажуваат се додека не се премине на чиста вода.

Кога доенчето покрај мајчиното млеко ќе почне да се прихранува, исхраната мора да е разноврсна и да ги содржи сите неопходни витамини, минерали, протеини, масти и јаглени хидрати.

Покасно, треба да се инсистира на конзумирање поцврста храна, како што се свежо овошје и зеленчук.

Не треба да се дозволи детето да заспива со цуцла или преку ден долго и често да пие засладени пијалоци.

Детето постепено треба да се одвикнува од цуцлата кога ќе наполни 12 месеци.

Од голема помош е и употребата на флуор препaрати, како за премачкување, така и за орална примена.

Од посебно значење е одржувањето на редовна и правилна орална хигиена. Додека детето не започне само да ги мие запчињата, за тоа мора да се погрижат родителите. Во продажба се голем број на средства за одржување на орална хигиена кои се наменети за детска возраст. 

Детето треба да користи мали четки за заби и пасти кои содржат флуориди. Додека детето само не ја совлада техниката на четкање на заби, треба да му се помага и од тој ритуал да се направи интересна игра. Наскоро четкањето на заби ќе стане негова навика и тешко дека детето ќе замине во кревет без исчеткани запчиња.

Циркуларен кариес

Циркуларен кариес  е специфичен вид на кариес кој најчесто се јавува на млечните заби кај доенчињатaаи малите деца. Името го добил поради тоа што овој кариес се шири кружно околу вратот на забите, зафаќајќи ја целата коронка. Уште се означува и како “baby bottle caries” бидејќи исхраната преку цуцла има одлучувачка улога за настанување на овој вид на кариес. 

Карактеристично за исхраната во овој период од детството се честите дневни и ноќни оброци кои претежно се состојат од течна, засладена и кашаста храна. Посебно е лоша навиката детето да заспива додека се храни преку шише со цуцла или да ја држи цуцлата во уста додека спие.

Млечните заби се покриени со потенок слој на глеѓ кој при тоа е и послабо минерализиран, а дентинот е со пошироки дентални каналчиња и има послаба регенераторна моќ. Сето тоа допринесува кариесот побрзо да се шири и почесто да се јават компликации од кариес кај млечните заби.

Циркуларниот кариес најчесто се јавува на горните предни запчиња. Овие запчиња први изникнуваат и се најдолго изложени на разните засладени напитоци кои им се даваат на децата. Кај долните предни заби овој кариес поретко се јавува затоа што при цицањето од цуцлата , долните заби се покриени со јазикот.

Најголем ризик за настанување на циркуларен кариес има ако:

- детето често и долго заспива со шише со цуцла кое содржи вештачко или право млеко, сок или засладен чај

-ако спие со цуцла во устата која претходно е натопена во мед или некој густи сок.

Во овие случаи храната се задржува на предните заби и присутните шеќери под  дејство на бактериите кои ги има во устата се разложуваат до киселини. Киселините ја напаѓаат глеѓта, ја разјадуваат и започнува кариозниот процес.

Во почетокот се забележува само промена на бојата на делови од глеѓта, но за брзо време на тие места се јавуваат вдлабнувања кои се шират кружно околу целата коронка на запчето.За кратко време кариесот напредува кон пулпата на запчето и тогаш се јавуваат болки и оток.Во наредната фаза се разјадува кружно целото запче и доаѓа до негово кршење.

Напредувањето на циркуларниот кариес обично е многу брзо. Во рок од неколку недели од појавата на флеките на глеѓта, доаѓа до разорување на целото запче.

Покрај исхраната со засладена храна преку цуцла, причина за појава на циркуларен кариес  е и намалената заштитна функција на плунката кај малите деца. Малите деца обично не ја затвораат целосно устата при спиење, па предните запчиња брзо се сушат. Тие подолго време спијат, а при спиење плунката послабо се лачи во устата. Покрај тоа, плунката кај бебињата има на половина помалку одбрамбени антитела отколку во покасниот период.

Спрема тоа, циркуларниот кариес е резултат на недоволна грижа за првите млечни запчиња и преоптеретување со шеќери без да се воспостави правилна орална хигиена во овој период.

Чистење на јазикот

Чистењето на јазикот е древна метода која денес станува се повеќе популарна заради тоа што ефикасно го отстранува непријатниот здив.

Додека спиеме, телото ги исфрла токсините, а јазикот е еден од органите преку кој организмот ги исфрла токсините од дигестивниот систем. 

 Дел од тие токсини се забележуваат како бела наслага на јазикот. Во таа наслага живеат милиони бактерии кои негативно влијаат не само на здравјето на забите и устата, туку и на општата здравствена состојба. Тие можат да предизвикаат низа заболувања како кардиоваскуларни проблеми, пневмонија, инфекции на носот и грлото... Затоа со редовно чистење на јазикот, се елиминираат наслагите и се одржува добрата здравствена состојба на забите и устата, како и на целиот организам.

Во специјализираните продавници за здрава исхрана или во подобро снабдените аптеки може да се најдат соодветни чистачи за јазик.

 Тие обично се метални или пластични и се анатомски прилагодени за чистење на овој орган. Со овие чистачи за јазик , 10 пати поефикасно се елиминираат бактериите отколку со четка за заби.

Во случај да не можете да најдете специјализиран чистач за јазик, може да се употреби и четката за заби или обично метално лажиче.

Техниката на чистење на јазикот е доста едноставна.

Исплазете го јазикот и со чистачот или со лажичето стружете ја површината на јазикот со движења од коренот према врвот на јазикот. Движењата се повторуваат  4-5 пати, се додека се исчистат наслагите. После секое движење, чистачот се промива со топла вода. На крај, се препорачува јазикот да се исчетка и со паста за заби па да се промие со вода.

Јазикот е најдобро да се чисти наутро, на празен желудник. Ефектите од чистењето се  чувствуваат доколку редовно се практикува оваа постапка.

Редовното чистење на јазикот ги отстранува белите наслаги, го елиминира лошиот здив,го подобрува осетот за вкус и го чува здравјето на забите, устата и целото тело.

Унапредете ги хигиенските навики и започнете секојдневно да го чистите и јазикот.

Забен кариес

Забен кариес е оштетување на цврстите забни ткива кое настанува кога бактериите во устата произведуваат киселини кои го разјадуваат забот. Дефектите кои што настануваат под  дејство на киселините не можат да се регенерираат по природен пат. Ако не се санира, кариесот ќе предизвика болка, инфекција и губење на забот.

Кариесот е едно од најраспространетите заболувања на сите континенти. Ги напаѓа двата пола, сите возрасти,  се јавува кај сите раси а посебно е потенциран кај цивилизираните луѓе.

Причинители на забниот кариес се бактериите и храната што ја јадеме. На непцата и на забите постојано се лепи прозирна наслага наречена дентален плак. Таа наслага е претежно составена од бактерии. Кога јадеме, бактериите се хранат со шеќерот кој го внесуваме и произведуваат киселини. Тие киселини ги напаѓаат забите и со тек на време предизвикуваат распаѓање на глеѓта и појава на кариес.

Шансите за настанување на кариес се поголеми доколку:

- не се одржува редовна орална хигиена

- не се посетува стоматолог на секои 6 месеци заради редовна контрола

- ако се јаде претежно храна богата со шеќери и скроб кои ги хранат бактериите во устата

- ако не се примаат доволно флуориди. Флуоридите помагаат да се зацврсни глеѓта и да е поотпорна на дејството на киселините

-ако нема доволно плунка во устата. Плунката ги промива забите и со тоа ги заштитува од кариес. Намалена количина на плунка може да се јави при употреба на некои лекови, ако се дише преку уста, при некои општи заболувања како ксеростомија, Сјогренов синдром и др.

Симптоми на кариес

Обично кариесот не е пратен со некои посебни симптоми се додека не е зафатен поголем дел од цврстите забни ткива или кога настанува инфекција на забната пулпа. Во тие случаи најчесто се  јавува:

- болка, отекување на непцето до заболениот заб, лош здив и промена на бојата на забот

Како може да се спречи настанувањето на кариес?

- Водете сметка за оралната хигиена. Четкајте ги забите 2 пати дневно- наутро и навечер пред спиење. Користете забен конец и течности за плакнење на устата

- Редовно посетувајте стоматолог  на секои 6 месеци заради контрола и откривање на почетен кариес

- Избегнувајте храна богата со шеќери, посебно мека и леплива храна која повеќе се задржува во устата . Колку повеќе шеќерот е во контакт со забите, толку поголемо ќе биде оштетувањето.

- Избегнувајте да грицкате навечер пред спиење. Храната која заостанува на забите преку ноќта има поголеми шанси да предизвика кариес.

Што се афти?

 Афти се мали ранички кои се јавуваат на слузокожата од усната празнина. Овие ранички се многу болни, а болката дополнително се зголемува при џвакање , зборување или поместување на образите. Се појавуваат изненадно и тоа најпрво на местото се јавува непријатно чувство, жарење, пецкање, црвенило, болка и оток. Најчесто се јавуваат на врвот или на страните од јазикот, како и на внатрешната страна од образите и усните.
 Процесот просечно трае од 3 до 14 дена.

Афтите се доста чести. Се проценува дека 60 % од луѓето имаат афти барем еднаш годишно. Најмногу проблеми со афти имаат младите на возраст помеѓу 20-40 години, а преку 85% се јавуваат кај жените.

Причината за појава на афти не е позната.

Искуството зборува дека афти се јавуваат при : опаѓање на имунитетот, генетска предиспозиција, недостаток на витамини или минерали, преосетливост на некоја храна, при повреда на слузокожата на устата од гризење или иритација од некоја стоматолошка изработка ( протеза, пломба ..), при покачена телесна температура, заради стрес, психичка напнатост, бактериски или вирусни инфекции, анемија, умор, при менструален циклус, настинка, грип, лоша исхрана, исцрпеност.

Покрај тоа афтите може да се појават и при некои кожни болести, болести на сврзното ткиво, кардиоваскуларни заболувања или како последица на леукемија, хемотерапија или зрачење.

Раничките во устата траат од 7 до 14 дена и обично самите се повлекуваат.

За превенција се препорачува подигнување на општиот имунитет, јадење храна богата со витамини и минерали, доволно спиење и редовно вежбање.

За терапија на афтите се користат препарати кои содржат анестетици кои ќе ја намалат болката и средства за дезинфекција на раничките.

Се препорачува плакнење на устата со 3% хидроген пероксид за дезинфекција или со раствор на солена вода ( ¼  лажичка кујнска сол растворена во 200 мл вода )

Кога ќе се појават афти:

-избегнувајте џвакање на цврста храна како чипс, корка од леб, пржена риба и сл. Таквата храна може дополнително да ја надразни афтата и да ја зголеми болката.

-Забите четкајте ги внимателно со четка за заби со меки влакна.

-избегнувајте кисели и жестоки пијалоци, кисели и јаки зачини и жешка храна и течности.

Афтите после 1 до 2 седмици поминуваат сами од себе.

 Лекарска помош треба да се побара само во случај  ако се јават невообичаено големи афти, ако траат повеќе од 3 недели, ако болката е многу голема и не се смирува и во случај  да има и други општи симптоми како покачена температура, кашлица, дијареа.

Храна за здрави заби

Кога јадиме некоја храна, битно е да имаме на ум дека воедно ги храниме и бактериите во нашиот организам, а тоа посебно се однесува на усната празнина и забите. Денталниот плак всушност е тенок слој кој ги препокрива забите а е претежно составен од бактерии. Затоа од големо значење е видот на храна која ја консумираме.

Пред се многу е важна конзистенцијата на храната. Цврстата храна ги разработува жвакалните мускули, ја масира гингивата, ги чисти меѓузабните простори и го поттикнува излачувањето на плунка. Плунката има заштитна функција со тоа што ги чисти забите со испирање и ја намалува киселоста во устата. Затоа секогаш одлучете се за цврста храна кога имате избор.Одберете шницла наместо мелено месо, свежо овошје наместо компот.

Разновидната исхрана богата со витамини, минерали и белковини е многу значајна за здравјето на забите.

Јадете свежо овошје и зеленчук богати со влакна. Оваа храна ја чисти устата и поттикнува лачење на плунка. Особено корисни за забите се: јагоди, јаболка, агруми, киви,круши. Ова овошје е богато со вит. Ц , кој е важен за целото тело па и за забите. Недостаток на вит. Ц доведува до ослабнување и кинење на колагенските влакна кои го прицврстуваат забот за коската, па се отвара пат за продор на бактерии што може да доведе до пародонтопатија.

Јагодите природно ги полираат забите, бидејќи произведуваат ензим кој ги обелува забите.

Од зеленчук изберете морков , млад компир, брокула, тиква, домати, целер... Тие содржат вит. А кој е неопходен за изградба на глеѓта.

Сирењето, млекото, јогуртот и останатите млечни производи се многу здрави за забите. Фактот дека не се кисели ја намалува можноста за ерозија и пропаѓање на забите, а исто се богати со  калциум и фосфор кои се неопходни за здрави заби.

Кромидот и лукот содржат соединенија со сулфур кои се природни антибиотици и убиваат голем број од бактериите. Затоа се препорачуваат во секојдневната исхрана.

Оревите се богати со витамини и минерали, калциум, калиум и цинк и се многу здрави за забите.

Интегралниот леб со семенки е доста поздрав, бидејќи треба подолго и поцврсто да се жвака, во споредба со белиот, леплив леб.

Што се однесува до намирниците од животинско потекло, корисни се  пилешко , мисиркино, говедско месо како и јајцата бидејќи содржат фосфор. Фосфорот, заедно со вит. Д и калциумот се главни состојки на коскениот систем и овие елементи ги прават забите цврсти и здрави.

Поголем дел од билките делуваат благотворно на забите и усната празнина.

Цимет, магдонос, камилица, жалфија,нане, рузмарин- имаат антисептичко и противвоспалително дејство и го освежуваат здивот.

Што се однесува до течностите, најздрави за забите се водата, млекото, незасладените чаеви и природно цедените сокови без додаток на шеќер.

Посебно е лековит зелениот чај бидејќи изобилува со минерални соли и флуор кој штити од кариес. Зелениот чај содржи и антиоксиданси, витамини, а посебно е богат со вит. Е кој го успорува стареењето. Заради присуството на полифеноли  и флавониди, зелениот чај  го јакне имунитетот.  Помага во борбата против стресот заради  L-теанинот ( вид на аминокиселина) кој го содржи. Заради сите овие состојки, зелениот чај претставува извор на виталност и е битен за севкупното здравје кое се огледува и на забите и на нив влијае.

Пародонтален апсцес

Пародонтопатијата е долготрајна болест која минува без болки. Болките се јавуваат само во случај ако  дојде до компликации. Најчеста компликација при пародонтопатијата е појава на пародонтален апсцес.

При пародонтален апсцес доаѓа до насобирање на гнојна колекција во пародонтот, веднаш до самиот заб. Насобирањето на гној настанува ако од било кои причини тој не може да се издренира во усната празнина. Најчесто тоа е заради оток на гингивата или насобирање на субгингивални конкременти.

Пародонталните апсцеси можат да бидат акутни и хронични.

Акутниот апсцес е проследен со силна болка. На местото на апсцесот се забележува оток и црвенило. Болката се зголемува на притисок. Во почетокот отокот е тврд, а за неколку дена омекнува. Заради отокот, забот е разлабавен и боли на потчукнување. Често болката зрачи длабоко во вилицата и е од пулсирачки тип. Обично се зголемени и болни лимфните жлезди под долната вилица, а ретко е покачена и телесната температура.

Доколку не се превземе соодветно лекување, гнојот ќе продре низ коската и гингивата и ќе образува отвор (фистула) низ кој ќе истекува. Тогаш акутниот апсцес преминува во хроничен. 

Хроничниот апсцес има поблаги симптоми. Болката е намалена, неодредена,а пациентите имаат желба  да гризат и стискаат на тој заб. Ако фистулата се затвори, процесот ќе се обнови и повторно ќе се формира акутен апсцес.

Колку и да звучи лошо, појавата на апсцес е добар знак, бидејќи зборува за добра одбрамбеност на организмот, кој успеал да го ограничи воспалението на едно место и не дозволил да се прошири во околните ткива како што е случај кај флегмоната.

Лекувањето на пародонталниот апсцес се состои во елиминирање и дренажа на гнојната колекција. Со тоа акутниот процес се смирува. Лекувањето на издренираниот акутен апсцес, како и на хроничниот главно се состои во отстранување на пародонталниот џеб.

Што е тоа пародонтален џеб

Пародонталните џебови се јавуваат исклучиво во тек на пародонтопатија и се нејзиниот најважен знак.

Под пародонтален џеб подразбираме простор кој се јавува помеѓу гингивата и коренот на забот а настанува како резултат на разорувањето на потпорните ткива на забот при пародонтопатија.

Под дејство на бактериите од денталниот плак, настанува воспаление кое прво ја зафаќа гингивата. Се јавува оток, црвенило и крварење. Ако тоа воспаление не се лекува, ќе се прошири и во подлабоките структури. Под дејство на бактериските токсини се разоруваат колагенските влакна кои го припојуваат забот за коската и се создава еден подлабок простор- пародонтален џеб. 

Надворешниот ѕид на џебот го прави гингивата, а внатрешниот ѕид е цементот на коренот на забот. Тој простор е исполнет со остатоци од храна, бактерии и некротично ткиво. Под дејство на бактериите, пародонталниот џеб се повеќе се продлабочува.

Откако ќе се формира џебот, настануваат и субгингивални конкременти. Тоа се цврсти наслаги со темна боја кои се наталожени на коренот од забот. Настануваат со минерализација на денталниот плак. Тие се со потемна боја од забниот камен заради присуството на железо во нивниот состав, кое потекнува од крвта. Исклучително се цврсти и тешки за отстранување бидејќи навлегуваат во нерамнините од цементот на коренот.

Пародонталниот џеб се препознава по тоа што непцето е црвено, отечено и крвари на допир. Пациентите имаат чувство на страно тело и како забот да е повисок од другите. Ако на местото се впери млаз од воздух, гингивата се одвојува од подлогата бидејќи припојот е разорен . При притисок со врвот од прстот, од пародонталниот џеб се истиснува гној.

Во натамошниот тек на болеста, на местото од пародонталниот џеб доаѓа до разнишување на забот.

Присуството на пародонтален џеб може да се открие со помош на стоматолошка сонда или со рентгенографија.

Сондирањето е најсигурниот начин за откривање на џебот. Кај здравите заби, сондата може да пројде само од еден до два милиметри. Кај заболените од пародонтопатија, сондата оди многу повеќе, дури до 10 мм кај одделни заби.

Рентгенографијата е само помошно средство за откривање на пародонтопатија.

Симптоми и знаци на пародонтопатија

Пародонтопатијата е заболување кое го зафаќа потпорниот апарат на забите. Ако не се лекува, болеста напредува и доведува до потполно уништување на потпорните ткива, што резултира со губење на забите.

Затоа е многу важно навремено да се препознаат симптомите на пародонтопатија, како би можело што побрзо да се започне со лекување на болеста.

Болеста започнува незабележително со благо крварење од гингивата. Крварењето се јавува при четкање на забите или при јадење на цврста храна. Непцата се благо зацрвенети и малку отечени.
 Како што напредува болеста, крварењето станува се поинтензивно, дури и при најмала дразба, а отокот на гингивата е поназначен па пациентите имаат чувство на страно тело помеѓу забите.



Со напреднување на болеста, кај одделни заби гингивата започнува да се повлекува и доаѓа до соголување на забите. Забите изгледаат како да пораснале во должина.

 Заради одвојување на непцето од забот, се јавува еден празен простор кој се вика пародонтален џеб. Доколку со врвот од прстот се притисне на гингивата на местото каде што  има пародонтален џеб, од него може да се истисне гној.



Со тек на време се забележува дека забите малку се разнишале, а подоцна и значително се клатат.

Некои заби се изместуваат од својата положба, се накривуваат или извртуваат, па се јавуваат простори помеѓу забите.

Во крајната фаза, кога потпорниот апарат е тотално уништен, забите започнуваат сами да паѓаат од виличните коски.

Битно е да се знае дека во тек на пародонтопатијата нема болка.(освен ако не се јават компликации)

Затоа е од голема важност да се обрати внимание на “раните знаци” на болеста и секој кој што ќе ги забележи, да посети стоматолог заради навремено лекување.

Стоматолошки интервенции кај бремените жени

 Многу е важно идните мајки во тек на бременоста редовно да го посетуваат својот стоматолог. Најдобро би било контролите да се прават на секои два месеци или најмалку 2 пати во тек на целата бременост, како стоматологот би го прател оралното здравје на трудницата и навремено би реагирал ако има потреба.

Идеално е да се санираат забите претходно,  кога се планира бременоста, а после тоа само да се води сметка за добра орална хигиена и редовно да се прават контроли кај стоматологот.

 Меѓутоа, доколку има потреба од некои стоматолошки интервенции во тек на бременоста, секако дека можат да се извршат. Стоматолошките материјали се испитуваат долги години наназад, како би биле што помалку штетни за ранливата категорија на пациенти како бремени жени, деца, хронични болни.

Доколку е можно, добро би било во првото тромесечие да се избегнуваат стоматолошки интервенции, бидејќи во тој период плацентарниот крвоток е најпропустлив, па некои медикаменти може штетно да влијаат на плодот. Најповолен период за интервенции на забите е од  3ти до 6ти месец на бременост.

Стоматологот треба да  соработува со гинекологот кој ја води бременоста. Доколку се работи за нормална бременост, рутинските стоматолошки интервенции можат нормално да се изведуваат кај идните мајки. Оралнохируршките интервенции се изведуваат само со консултација со гинекологот. 

Поголемиот број хируршки интервенции можат безбедно да се вршат, додека интервенции кои не се хитни, како белење на заби, вградување на импланти, ортодонтски третмани, се одлагаат за после породувањето.

Што се однесува на локалната анестезија, не постои пречка за нејзина примена кај бремените пациентки, само треба да се води сметка за видот и дозата на анестетикот.

Во тек на бременоста, треба да се внимава со употребата на аналгетици, бидејќи може да влијаат на плодот, продолжена бременост или постпородилно крварење.

 Ако е неопходно, се примаат антибиотици  од пеницилинска група, додека тетрациклинските антибиотици се строго забранети, бидејќи можат да имаат несакани последици за плодот.

Она што бремените жени би требало да го знаат, е тоа дека рентгенското снимање во тек на бременоста може најмногу да му наштети на плодот. RTG снимањето треба да се одложи до после породувањето. Ако навистина е неопходно да се направи рентген снимање, тогаш се прави со најдобри апарати, во најстроги услови и заштита на плодот со оловни престилки.

Сепак најбитно е,  доколку кај бремената жена се јават болки и инфекции во оралната регија, стоматолошките интервенции не смеат да се одложуваат.

Нега на забите при бременост

Доброто орално здравје е од витално значење за идната мајка и нејзиното бебе.

 Доколку се работи за планирана бременост, многу е важно да се посети стоматологот пред бременоста, за дa се поправат кариозните заби и да се санира устата. Тоа ќе ги спречи несаканите компликации и ќе ги зачува забите.

Во тек на бременоста најважно е да се одржува редовна орална хигиена. Забите треба да се четкаат темелно 2 пати дневно и да се употребува забен конец или интердентална четка за да се исчистат бочните страни од забите.

За време на бременоста треба да се смени приборот за одржување орална хигиена. Пастите и геловите за избелување на заби треба да се исфрлат од употреба, затоа што содржат повисоки концентрации на водороден пероксид.

 Доколку се јавува утринско гадење и мачнина, треба да се избере четка за заби со помала глава, меки влакна и да се користат поблаги пасти за заби. Подобра варијанта е употреба на паста за заби на база на растителни состојки пр. жалфија, камилица, прополис.

Четката за заби се менува на секои 2 до 3 месеци за да се спречи насобирањето на бактерии.

После четкањето устата треба да се исплакне со течност за уста или со чај од камилица или жалфија.

Во тек на бременоста треба да се избегнуваат благите оброци. Потребно е да се јаде здрава, избалансирана храна богата со витамини, протеини и минерали. Млечните производи  од типот на јогурт и сирење се добар извор на минерали потребни за здрави заби, непца и коски на бебето.

За здрави заби на бебето, се препорачува земање на таблети флуор од 1 мг, од 4-ти месец на бременоста па до крај на доењето.

              Стоматологот треба да се посети најмалку 2 пати во тек на бременоста.

Стоматолошки проблеми во тек на бременост

Со оглед на тоа дека бременоста влијае на сите аспекти од животот на жената, неопходно е во текот на тој период  да се обрати особено внимание како на општото така и на оралното здравје.

 Многу мајки се жалат дека во тек на бременоста  се зголемила појавата на кариес на забите и од тогаш изгубиле барем еден заб.

 Кај народот постои верување дека во тек на бременост, забите “ослабнуваат “ заради тоа што калциумот од забите на мајката преминува во плодот.

 Ова верување не е точно, зошто при недостаток од калциум кај плодот, тој се ослободува од коските на мајката, а не од забите.
 Сепак, вистина е дека се јавуваат стоматолошки проблеми кај бремените жени.

Во тек на бременоста, повеќето жени имаат гадење и повраќање. Киселините од желудочниот сок ја оштетуваат глеѓта и забите се поподложни на кариес.

Кај некои жени се зголемува потребата за грицкање, посебно на блага храна. Шеќерот од храната предизвикува расипување на забите.

Сепак, најчест и најголем проблем при бременоста е појавата на гингивит, т.н. гравиден гингивит.

Гингивитот во бременоста настанува заради хормоналните промени во телото на идната мајка и тоа е нормална физиолошка промена во тек на бременоста. Гингивитот обично започнува околу вториот месец од бременоста заради покачено ниво на хормони или промена на имунолошкиот статус.

 Се манифестира со црвенило, оток и крварење од непцата.Во некои случаи гингивата препокрива поголем дел од забите со што се отежнува самочистењето во устата.

Основно правило при гингивит е редовно одржување на хигиената на устата и забите, но некои трудници, заплашени од крварењето при четкање, престануваат со редовната орална хигиена. Тоа само уште повеќе ја влошува состојбата.

Во одредени случаи , ако постои наследна основа, гингивитот може да премине во пародонтопатија, или во една хронична форма-пиоген гранулом. Тоа е безопасен, мек израсток со црвена боја, најчесто локализиран во меѓупросторот на предните заби. Грануломот обично не е поголем од 2 см и не предизвикува болка.Најчесто се повлекува сам од себе после породувањето. Ако во тек на бременоста грануломот предизвикува пречки или почне да боли, може и хируршки да се отстрани.

Гингивитот и крварењето на непцата може да потрајат во тек на целата бременост. После породувањето, кога хормоните се враќаат на физиолошкиот статус, се губи и гравидниот гингивит. Меѓутоа, заради намалена орална хигиена во тек на бременоста, веќе дошло до појава на кариес и промени во ткивата околу забот.

Хиперпластичен и улцеронекротичен гингивит

Најчест вид на гингивит е површинскиот ( катарален ) гингивит. Меѓутоа, доста често, во одредени случаи, среќаваме и хиперпластичен и улцеронекротичен гингивитис.

Хиперпластичниот гингивит се карактеризира со зголемување на гингивите.Тоа зголемување може да биде ограничено на само еден заб или група на заби , а во потешките случаи може да се зафатени сите заби. Зголемувањето на гингивата е во пределот помеѓу два соседни заба, често во вид на зацрвенети топчиња кои стрчат кон устата или кон јазикот.  Некаде се препокриени целите заби.

Овој вид на гингивит најчесто се среќава кај децата и младите. Причина е неправилно одржување на орална хигиена, а може да е и заради постоење на неправилности во положбата и обликот на забите.

Кај возрасните се јавува во случај на ендокрини промени, на пр. кај жените во тек на пубертет, менструација, бременост. Може да се јави и при терапија со некои лекови, или пак ако има генетска предиспозиција.

Лекувањето треба да се спроведе веднаш, и тоа со отстранување на цврстите и меки наслаги на забите, пескарење, полирање и употреба на антисептички средства. Се пломбираат кариозните заби и се заменуваат дотраените стари пломби и протетски помагала.

Доколку гингивата и натаму остане отечена и зголемена, вишокот треба да се отстрани со гингивопластика. Тоа е лесен зафат при кој по хируршки пат се отстранува вишокот на гингива. Денеска најчесто гингивопластиката се изведува со помош на ласер.

Улцеро некротичен гингивит – гингивит со ранички и распаѓање.

Овој вид на гингивит го предизвикуваат анаеробни микроорганизми. Се јавува кај пациенти  кои имаат намален имунитет заради некое потешко органско заболување  пр.  леукемија, продолжени фебрилни состојби, морбили, мононуклеоза, AIDS и др.

 Заболувањето започнува со општи промени како малаксаност, покачена температура. Во устата се јавува зацрвенување на слузокожата пропратено со јаки болки, печење и жарење на непцата. За 2-3 дена се јавуваат ранички на гингивата. Тие ранички силно крварат на допир. Од устата на болниот се шири непријатен здив.

 Со оглед на силните болки, пациентот одбегнува четкање на забите, што уште повеќе ја влошува состојбата.
 Многу често се зголемени и подвиличните лимфни жлезди , а понекогаш има и покачена температура.

Лечењето треба да се одвива под лекарска контрола. Неопходно е да се прима и антибиотска терапија. Битно е и што поскоро да се воспостави добра орална хигиена. Покрај тоа потребно е да се лекува и основното заболување кое довело до појава на гингивитот. Во тек на болеста, пациентот треба да прима помека, кашеста храна  богата со витамини.

По завршувањето на терапијата неопходно е да се изврши ревизија на старите пломби и стоматопротетички конструкции и да се продолжи со добра хигиена на устата и забите како не би се повториле симптомите.

Гингивитис

Сте приметиле крварење од  непцата при  четкање на забите? Гингивата е малку отечена и зацрвенета и имате непријатен мирис од устата? Се работи за површински гингивит и време е да закажете преглед кај вашиот стоматолог.

Гингивитот е бактериска инфекција на гингивата околу забниот врат. Причинители се бактериите од забниот плак. Во почетната фаза има отсуство на болка, па пациентот не обраќа посебно внимание на промените.

 Единствено може да се јави благо крварење од непцата при рутинско четкање на забите или при јадење на чврста храна. Нормалната гингива е бледорозеникава по боја и е цврсто припиена за подлогата. При гингивит, непцата се отечени и добиваат црвена боја, а нивната површина е сјајна и мазна. Присутен е непријатен мирис од устата.



Од голема важност е навремено да се третира гингивитот, бидејќи тој е почетната фаза од пародонтопатија. Ако се занемари гингивитот, површинското воспаление може да се прошири во подлабоките слоеви на забните ткива што ќе доведе до оштетување на потпорниот апарат на забите и своевремено до нивно губење како резултат на пародонтопатија. Добрата вест е дека промените кои настануваат при гингивит се реверзибилни и ако навреме се лечи, гингивитот може целосно да се излечи.

Основа на лекувањето е да се отстранат сите меки и цврсти наслојки на забите кои содржат бактерии. Отстранувањето на наслагите ги врши стоматолог  со помош на ултразвучен апарат, со пескарење и полирање на забите.
 Исто така е неопходно да се пломбираат кариозните заби, да се заменат дотраените пломби и протетски помагала како причинители за насобирање на дентален плак и забен камен.

После посетата на стоматолог, од голема важност е одржување на редовна орална хигиена.

Темелно четкање на забите 2 пати дневно, употреба на забен конец , користење на водички за уста и редовни прегледи ќе овозможат целосно заздравување на гингивите.

Причини за појава на пародонтопатии

Причините за појавување на пародонтопатија  долго време биле непознати.

 Денес се знае дека  воспалението на гингивата и заболувањето на пародонтот го предизвикуваат бактериите од  денталниот плак.

Покрај денталниот плак , за појавување на пародонтопатијата индиректно влијаат и други фактори кои можат да се поделат на локални и општи.

Локалните фактори го олеснуваат или забрзуваат создавањето и напластувањето на дентален плак. Тоа се :

- Забен камен-  Во настанување на пародонтопатијата има двојна улога : директна и индиректна. Директната улога е во тоа што со својата рапава површина претставува ретенционо место за насобирање на дентален плак, а индиректната улога е во тоа што механички ја потиснува гингивата и ја нарушува циркулацијата на крвта.

- Анатомски аномалии- Неправилностите во обликот и положбата на забите (навалени, збиени заби, отворен загриз и др.) ја оневозможуваат правилната орална хигиена и овозможуваат насобирање на дентален плак.

- Забивање храна во гингивата околу забот ( импакција на храна ) - Втиснувањето на храна во гингивата настанува во тек на џвакањето. Импактираната храна е подлога за размножување на бактерии и исто така и механички ја  потиснува гингивата. Импакцијата на храна настанува кога во устата има кариозни заби, несоодветни пломби и протетски помагала, недостаток на заби во забниот низ, миграција на забите и др.

- Лоши навики- Џвакање само од една страна, користење претежно мека храна, дишење на уста, бруксизам и др., помагаат во напластување на забен плак и со тоа настанување на пародонтопатија.

- Стоматолошки ( јатрогени ) грешки – Лошо изработени коронки, мостови или пломби исто можат да делуваат за настанок на пародонтопатија со тоа што го оневозможуваат самочистењето, предизвикуваат акумулација на плак, механички вршат притисок на гингивата или  преку хемиските состојки кои ги содржат.

Покрај овие локални фактори кои влијаат директно во устата, од големо значење е и состојбата на целиот организам и неговата отпорност. Доколку постои некое системско заболување или нарушување на  општата состојба на организмот, поголема е веројатноста да се појави и побргу да напредува пародонтопатијата. Тоа се општи фактори за појава на болеста. Тука спаѓаат :

- Крвни заболувања – Крвните заболувања како акутни леукози, агранулоцитоза, хеморагиски синдром се пропратени со тешки промени во потпорните ткива на забите. Во овие случаи е намален бројот на бели крвни зрнца, па пародонтот е без заштита од бактериите во денталниот плак.

- Дијабетес- Лицата заболени од дијабет имаат помала отпорност кон инфекции вклучувајки и настанување на пародонтопатија.

- Останати општи заболувања – како рак и AIDS , како и лековите кои се користат за нивна терапија, негативно влијаат на здравјето на гингивата и пародонтот.

- Хормонални промени кај жените – Кај жените во тек на менструален циклус и при бременост  почесто се забележува крварење од забното месо и појава на гингивит.

- Пушење-  Пушењето ја намалува циркулацијата на крв во гингивата, ја намалува отпорноста кон инфекции и го успорува зараснувањето на рани.

- Употреба на некои лекови- Користење на некои лекови  како лекови за регулација на крвен притисок, антидепресиви и др. , го намалуваат излачувањето на плунка а со тоа отсуствува самочистењето и се зголемува осетливоста кон инфекции.

- Наследност- Некои луѓе немаат ни еден од претходните фактори, меѓутоа се генетски предиспонирани за појава на пародонтопатија.

За појава на пародонтопатија може да влијае и неправилната исхрана, стареењето, меѓутоа сите се овие фактори кои само индиректно делуваат како причинители. Основен фактор е лошата хигиена на устата и забите и насобирање на дентален плак.

Од сево ова се заклучува дека пародентопатиите настануваат како резултат на дејството на бактериите од денталниот плак во услови на намалена одбрамбеност ( имунитет ) на организмот.

Значење на пародонтопатиите

Пародонтопатијата е заболување на потпорниот апарат на забите. Во почетната фаза зафатена е само гингивата и тогаш станува збор за гингивит. Доколку гингивитот навремено се лекува, може потполно да се излечи.

 Меѓутоа нелекуваниот гингивит прогредира во потешки форми на пародонтопатија, кога  се оштетува гингивата и се губи коската околу забот што резултира со расклатување и губење на забите.

Пародонтопатиите, заедно со кариесот, се најраспространети заболувања кај луѓето.

Испитувањата покажале дека повеќе од  90% од возрасните, и околу 50% од децата имаат некаков облик на пародонтопатија.

Болеста најчесто се јавува после 25-тата  година од животот. Значајно е дека болеста се јавува незабележливо и постепено,  без болни симптоми и пациентот воопшто и не е свесен дека ја има.

Значењето на пародонтопатиите не е само затоа што се толку распространети, туку и заради тешките последици од нив. Тие неминовно водат до разорување на коскеното ткиво и на крај доаѓа до губење на забите. Испитувањата покажале дека до 45-тата година од животот, забите најчесто се вадат поради кариес, а после 45-тата , повеќето заби се губат како последица на пародонтопатија.

Утврдено е дека пародонтопатијата е причина што кај повеќе од 50% од луѓето над 65 години има појава на тотална беззабост, односно нема ни еден заб во устата.

Луѓето кои изгубиле поголем број заби, имаат проблеми со правилната исхрана, што влијае на општата здравствена состојба.

За лекување на заболувањето и надокнадување на изгубените заби, потребни се повеќе стручни лица и издвојување на поголеми материјални средства.

Исто така битен е и естетскиот момент.

Од сево ова произлегува дека пародонтопатиите имаат големо медицинско, социјално и економско значење, и е неопходно да се обрати поголемо внимание за нивно спречување и лекување.

Штетност на флуоридите

Иако флуоридите во ниски концентрации делуваат позитивно во превенција на кариес, ако се внесат во организмот во поголеми дози имаат токсично дејство. Како и секој лек , така и флуорот во повисоки концентации од дозволените, претставува отров.

Високите концентрации на флуор може да предизвикаат акутно и хронично труење.

При акутно труење, смртоносната доза за деца е околу  15 мг/кг , а за возрасни најверојатно  5 мг/кг  телесна тежина. Велиме веројатно, затоа што вакви случаи се прилично ретки, а и дозирањето е индивидуално, така да со сигурност не може да се каже колкава доза е смртоносна.

При акутното труење настанува нагло влошување на состојбата, пратено со хиперсаливација, мачнина, гадење и повраќање. Смрт обично настанува како резултат на респираторна парализа или престанок на работата на срцето.

Почесто се среќаваат симптоми на хронично труење со флуор. Опасноста настанува ако се надминат препорачаните дози за внесување на флуор.

Проблемите настануваат бидејќи денес  флуорот се додава во водата за пиење, пастата за заби, водичките за уста, млекото, солта па дури и во брашното. Ако подолго време во организмоот се внесуваат повисоки дози од препорачаните, може да настане хронично труење со флуор.

Флуоридите внесени во организмот претежно се складираат во коските при што настанува скелетна флуороза која е видлива и на рентген снимка. Натрупувањето на флуориди во почетокот не е пратено со некои посебни симптоми, но со тек на време доведува до ослабнување на коските.

При хронична флуороза, флуоридите се натрупуваат и во тироидната жлезда и во епифизата што доведува до хормонални пореметувања.

 Флуоридите делуваат и на бубрезите и предизвикуваат ренална дисфункција.

Што се однесува на забите, поголеми концентрации на флуориди предизвикуваат дентална флуороза. Тоа е пореметување во структурата на глеѓта во периодот на развој на забите.

При флуороза, глеѓта на забите не кристализира соодветно кога се развива и настануваат промени во самата структура. 

Тоа се гледа како појава на бели дамки на забите,

а во потешки случаи дамките се жолтеникави до темни.Глеѓта е покршлива и помалку отпорна на кариес.

Со други зборови, флуорот и тоа како има корисни ефекти, но 

како и секој друг лек, само во тераписки дози.